Czy bezpieczne produkty naprawdę są bezpieczne dla alergików?
Wiele osób z alergią na orzechy unika przede wszystkim oczywistych zagrożeń – migdałów, orzechów włoskich czy laskowych. Jednak świat alergenów bywa podstępny. Okazuje się, że niektóre pozornie neutralne składniki, takie jak olej kokosowy, nasiona chia czy pestki słonecznika, mogą wywołać nieprzyjemne reakcje. Wcale nie dlatego, że zawierają identyczne białka, ale przez krzyżowe reakcje, zanieczyszczenia podczas produkcji, a czasem po prostu nieprecyzyjne etykiety.
W sklepach coraz częściej pojawiają się produkty oznaczone jako wolne od orzechów, a jednak część osób doświadcza objawów alergicznych po ich spożyciu. Dlaczego? Klucz tkwi w szczegółach, o których producenci nie zawsze informują wystarczająco wyraźnie. W dodatku badania pokazują, że nawet śladowe ilości alergenów mogą być groźne dla osób z silną nadwrażliwością.
Większość lekarzy alergologów zgodnie przyznaje, że ich pacjenci często nie zdają sobie sprawy z ukrytych źródeł ryzyka. Warto więc na nowo przyjrzeć się produktom, które zwykle lądują w koszyku jako pewniak.
Kokos – orzech czy nie orzech? Zamieszanie z olejem kokosowym
Olej kokosowy od lat budzi kontrowersje wśród specjalistów. Z botanicznego punktu widzenia kokos to pestkowiec, podobnie jak brzoskwinia czy śliwka. FDA jednak klasyfikuje go jako orzech drzewny – i tu zaczynają się schody. Badania wykazały, że u osób z alergią na orzechy reakcje krzyżowe z kokosem występują stosunkowo rzadko, ale… występują.
Przypadki reakcji alergicznych na olej kokosowy są wprawdzie nieliczne, lecz dobrze udokumentowane. Co ciekawe, bardziej przetworzone formy – rafinowany olej kokosowy – zwykle zawierają mniej białek alergizujących niż surowe. Ale producenci rzadko podają stopień przetworzenia na opakowaniu. Dla osób z silną alergią lepszą praktyką jest unikanie go całkowicie albo – jeśli bardzo zależy im na tym produkcie – wybór wersji rafinowanej i konsultacja z lekarzem przed próbą wprowadzenia do diety.
Nasiona chia i słonecznika – zdrowa alternatywa czy nowe ryzyko?
Moda na superfoods sprawiła, że nasiona chia zagościły w wielu domach. Teoretycznie nie mają nic wspólnego z orzechami, jednak w praktyce bywa różnie. Problem tkwi w zakładach produkcyjnych, gdzie często na tych samych taśmach pakuje się różne produkty. Badanie z 2019 roku wykazało, że aż 15% próbek nasion chia z europejskiego rynku miało śladowe ilości orzechów.
Podobna sytuacja dotyczy pestek słonecznika. W ich przypadku dochodzi dodatkowo kwestia białek podobnych strukturalnie do tych z orzechów. Reakcje krzyżowe nie są częste, ale przy wysokiej wrażliwości organizmu mogą wystąpić. Co gorsza, producenci słodyczy coraz częściej używają słonecznika jako zamiennika orzechów, co teoretycznie brzmi bezpiecznie, ale nie uwzględnia ryzyka kontaktu z alergenami podczas wytwarzania.
Eksperci radzą, by osoby z ciężką postacią alergii wybierały nasiona i pestki tylko od producentów deklarujących całkowity brak alergenów w zakładzie – oznaczone certyfikatami typu free from. Warto też zwracać uwagę na nowe, coraz częściej pojawiające się na opakowaniach komunikaty: może zawierać ślady orzechów. To nie jest wymysł prawników, lecz ważna wskazówka.
Jak czytać etykiety, żeby nie dać się zaskoczyć?
Przepisy dotyczące znakowania alergenów są coraz bardziej restrykcyjne, ale wciąż pozostawiają pewną furtkę. Producenci często używają sformułowań, które przeciętny konsument może zinterpretować na różne sposoby. Fraza w tym samym zakładzie pakowane są orzechy to już czerwona lampka. Może zawierać też, choć bywa, że stosuje się ją nadmiernie przezornościowo.
Kilka praktycznych zasad może znacząco zmniejszyć ryzyko:
- Szukaj konkretnych deklaracji: Produkt nie zawiera orzechów to za mało. Lepiej: Wyprodukowano w zakładzie wolnym od orzechów
- Zwracaj uwagę na kraj pochodzenia – normy bywają różne w różnych regionach świata
- Nie ufaj na słowo – nawet znane marki czasem zmieniają dostawców. To co było bezpieczne miesiąc temu, dziś może mieć inny skład
- W razie wątpliwości dzwoń do producenta. Dobre firmy mają działy odpowiedzialne za kontakt w takich sprawach
Warto też obserwować reakcje organizmu na nowe produkty. Czasem słabsze objawy – lekkie swędzenie czy zaczerwienienie – mogą być sygnałem, że mimo zapewnień na etykiecie, coś jednak się tam znalazło.
Nie panikuj, ale bądź czujny
Życie z alergią pokarmową przypomina nieco chodzenie po polu minowym – można przejść bezpiecznie, jeśli zna się teren. Nie ma sensu rezygnować ze wszystkich potencjalnie ryzykownych produktów, ale świadomość mechanizmów reakcji krzyżowych i realnych zagrożeń pozwala podejmować rozsądne decyzje.
Coraz więcej producentów żywności rozumie problem i wprowadza specjalne linie produkcyjne. Rośnie też dostępność testów, które pomagają określić indywidualną wrażliwość na różne białka. Być może za kilka lat etykiety będą bardziej przejrzyste, a alergicy przestaną traktować zakupy jak misję specjalną. Póki co – ostrożność i wiedza to nadaj najlepsza strategia.
